Ankara’nın en büyük ilçelerinden Polatlı, aralarında bir tarihi milli park ve UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne aday bir antik kentin de olduğu çok sayıda tarihi yere ev sahipliği yapmasına rağmen bugüne kadar turizmden yeterince pay aldığını söyleyemeyiz. Bununla birlikte son yıllarda yürütülen araştırma ve tanıtım çalışmalarıyla Polatlı’nın; artık sadece Ankara’nın değil, Türkiye’nin önemli turistik merkezlerinden biri olması uzak değil.
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı
Ulusal Kurtuluş Savaşı’mızın dönüm noktasını teşkil eden çok önemli muharebelerin yaşandığı Polatlı ve Haymana ilçelerimizde oluşturulan Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı; aralarında Duatepe, Basrikale Tepe, Kartaltepe, Velidede Tepe, Yıldız Dağı, Türbetepe, Çaldağı ve Mangal Dağı’nın da bulunduğu başlıca 14 alanı kapsamaktadır. 8 Şubat 2015 tarihinde ilan edilen ve toplam 13850 hektarlık bir alana yayılan milli park alanında söz konusu muharebelerin yaşandığı tarihi zafere tanıklık eden siperler, mevziler, şehitlikler yer almaktadır.
Kurtuluş Yolu
Ankara’nın ilk ve tek tematik kültür rotası olan Kurtuluş Yolu; Ulusal Kurtuluş Savaşımızın kırılma noktası kabul edilen Sakarya Meydan Savaşı’nın yaşandığı yerleri kapsamaktadır. Ankara Garı’ndaki Atatürk Konutu’ndan başlayan rota, Sakarya Meydan Savaşı’nın komuta ve lojistik merkezlerine ve oradan da cephe hattının önemli noktalarından Duatepe ve Kartaltepe’ye uzanmaktadır. Ülkemizin bağımsızlık serüveninin en önemli aşamalarından birine sahne olan yöre; ulusumuz için en zor yılların yaşandığı ve top seslerinin Ankara’dan duyulduğu yerler olarak biliniyor. (İşgal kuvvetlerinin Ankara’ya uzaklığı 90, komuta ve destek merkezlerinin 40 km kadardır.) Öte yandan buralar, bir anlamda ulusumuzun Viyana kapılarında başlayan 400 yıllık geri çekilme sürecinin tersinde döndüğü ve aynı zamanda, daha sonra İzmir’de sona erecek büyük takibin başladığı yerler olup Kurtuluş Yolu’nu gezmek için bir değil birçok neden söz konusudur.
Büyük Önder Atatürk’ün, Sakarya Meydan Savaşı’nda Başkomutanlık Karargâhı olarak kullandığı, savaşı planlayıp yönettiği ve bugün Başkomutanlık Karargah Müzesi olarak kullanılmakta olan Polatlı’nın Alagöz köyündeki Türkoğlu Ali Ağa’ya ait iki katlı çiftlik evi ile Sakarya Meydan Savaşı’nda revir, lojistik destek merkezi ve askeri uçak pisti olarak kullanılan Maklıköy Tren İstasyonu bu rotanın önemli duraklarından sedece ikisi. Genelkurmay Başkanlığı ve Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü işbirliğiyle oluşturulan Müze’de sergilenen tarihi eşyalar kadar bahçede bulunan bir lokomotif ve iki uçak da oldukça ilgi çekmektedir. (Alagöz köyü, Polatlı’ya 40 km kadar uzaklıkta, Anakara-Eskişehir karayolunun 35. kilometresinden itibaren anayoldan 4 km kadar içerde. Malıköy ise aynı yörede, bu defa yolun karşı tarafında 6 km kadar içerdeir.)
Kurtuluş Yolu’nun Polatlı ilçe merkezinde yer alan kesiminde; savaşta hayatını kaybeden 5713 şehidin temsili mezarlarının bulunduğu Polatlı Şehitliği ile Şehitler Kaşı Tepesi’nde yapılan Sakarya Şehitleri Anıtı’nı geziyoruz. Ankara-Eskişehir yolundan da görülebilen ve heykeltıraş Haluk Tezonar’ın eseri dev anıtın (21 gün ve 21 gece süren savaşı simgeleyen), iki sıralı 42 sütunu arasındaki merdivenler önce dik (çıkış zor) ve Türk Ulusu’nun zor durumunu simgeleyen sütunlar kısa iken yukarı doğru (lehimize dönen savaşa paralel olarak) merdivenler rahatlamakta, sütunlar yükselmektedir.
Kurtuluş Yolu; aynı zamanda Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Parkı içinde kalan cephe hattında sona eriyor. İlk durağımız savaşın kaderinin değiştiği yer olan ve düşmandan geri alınan ilk mevzi olarak tarihe geçen Duatepe oluyor. Polatlı’ya 17 km uzaklıktaki Duatepe’nin zirvesini, Ankaralı heykeltıraş Metin Yurdanur’un yaptığı görkemli bir anıt taçlandırıyor. Atatürk’ün silah arkadaşları İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak ile birlikte Türk kadınını temsilen Halide Edip Adıvar’ın da canlandırıldığı heykelin yanında, savaşı dürbünüyle izleyen bir Atatürk figürü daha yer alıyor. Ancak, böylesi görkemli bir anıtın yanı başına inşa edilmekte olan tören tribünleri çok tartışılacağa benziyor. Duatepe’nin karşısındaki Basrikale Tepe eteklerinden yeni siperler bulunmuş, ziyarete açılmayı bekliyor.
Cephe hattının bir diğer önemli yeri olan ve devasa bir Mehmetçik anıtıyla dikkat çeken Kartaltepe’deki yarım kalmış panoramik müze inşaatının milli park tanıtım merkezi olarak düzenlenmesi planlanıyor. Biraz daha güneydeki Karatepe yedi kez el değiştirmiş. Daha da güneyde Beştepeler ve Velidede Tepe yer alıyor. Bu bölgedeki Sakarya köyünde 12. Grup Şehitliği ile Halide Edip’in anılarında anlattığı evde açılan Türk Kadını Müzesi de Polatlı’nın gezilip görülecek yerleri arasında not edilmeli.
Yassıhöyük ve Tümülüsler
2012 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ne alınan Yassıhöyük (Gordion) antik kentinin kalıntıları ile aralarında ünlü Kral Tümülüsü’nün bulunduğu çok sayıda Frig tümülüsü, milli park alanının hemen yanı başında yer almaktadır.
MÖ 12. yüzyılda Boğazları geçerek Anadolu’ya yerleşen ve Avrupa kökenli bir kavim olan Frigler MÖ 8. yüzyılda başkenti Gordion olan büyük bir uygarlık kurmuşlar. Midas (Yazılıkaya/Eskişehir) ve Pessinus (Ballıhisar/Sivrihisar) ile birlikte Friglerin günümüze ulaşabilen üç kentinden biri ve aynı zamanda başkenti olan Gordion’un (Yassıhöyük) adı “Kral Gordios’un Kenti” anlamındaki Gordieion’dan geliyor. Eşek kulaklı Midas, dokunduğunu altın yapan kral, İskender’in çözdüğü kördüğüm gibi efsanelerle anılagelen Gordion’da kazılar yaz aylarında devam etmekte. Bugüne kadar anıtsal bir kapı ile kral ailesine ait bazı evlerin ve tapınak kalıntılarının ortaya çıkarıldığı antik kent, Polatlı’ya 30 km kadar uzaklıkta bulunuyor.
Tümülüslere gelince; esasında çok sayıda tümülüsün bulunduğu bölgede bugüne kadar tespit edilen 124 tümülüsün 38’inde kazı yapılmış. Kral Tümülüsü bunların en büyüğü olup aynı zamanda Türkiye’nin ikinci büyük tümülüsü özelliği taşıyor. (En büyükleri Manisa’nın Salihli ilçesi yakınlarında). Yanlış bir şekilde Frig Kralı Midas’a ait olduğu bilinen bu tümülüsün babası Gordios’a ait olması olasılığı daha yüksek. Kral Tümülüsü, büyüklüğünün yanısıra içinde ahşap mezar odası bulunan dünyadaki tek örnek. Daha doğrusu öyle biliniyordu. Yeni ortaya çıkarılan ve içinde bir ahşap mezarın bulunduğu belirlenen (Beyceğiz köyündeki) Belkavak Tümülüsü açıldıktan sonra belki de Midas’ın mezarı bulunmuş olacak ve söz konusu belirsizlik ortadan kalkacak ama çok daha büyük bir olasılık da söz konusu. O da Friglerin dağılmasına yol açan büyük bir savaşın ardından intihar ettiği bilinen Midas’ın bir anıt mezarının olmaması…
Kral Tümülüsü’nün kazısı 1957’de gerçekleştirilmiş. Türk mühendisler ve Zonguldaklı maden işçileri tarafından yapılan 82 metrelik tünel üç yılda tamamlanmış ve iç ölçüleri 5.15 x 6.20 metre olan ahşap mezar odasına ulaşılmış. Dıştan ayrıca tüf taşından yapılmış duvarların çevrelediği ve zamana dayanıklı ardıç ve sedir tomruklarının birbirleri üzerine bindirilmeleriyle oluşturulan mezar odası halen ziyarete açık. Mezardan çıkarılan kafatası ile burada bulunan tunç yemek takımları ve fibulalar (Friglerin giysilerini tutturdukları çengelli iğneler) Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde görülebilir.
Kral Tümülüsü’nün hemen karşısındaki Gordion Müzesi’nde ise mezar odasının bir maketi ile çoğunlukla Yassıhöyük buluntuları olmak üzere yörede çıkarılan oldukça zengin bir koleksiyon sergilenmektedir.
Balonla Tarihe Yolculuk
Polatlı’nın her yıl giderek artan miktarda ziyaretçi çeken böylesi önemli tarihi zenginlikleri artık havadan da gezilebiliyor. Kapadokya ve Pamukkale gibi turistik yörelerimizde yıllardır düzenlenmekte olan balon gezileri Ankara yöresinde ilk defa Polatlı’da gerçekleştiriliyor. Polatlı Tarihi Alanlar Merkezi’nin (POTA) girişimleri ve Ankara Kalkınma Ajansı’nın (AKA) desteğiyle; Türk Hava Kurumu’na ait Gökçen Havacılık tarafından gerçekleştirilen uçuşlar Yassıhöyük yakınlarındai bir araziden gerçekleştiriliyor. Uçuş esnasında 600-800 metre kadar yükselen sıca hava balonundan; (rüzgara göre değişiklik gösteren güzeragha bağlı olarak) Kral Tümülüsü ve diğer bazı rümülüsler ile Gordion Antik Kenti ve yanından geçen Sakarya Nehri görülebiliyor.
Eskişehir’in Çifteler ilçesinde doğduktan sonra Ankara Çayı ve Porsuk gibi akarsuları bünyesine katarak Karadeniz’e dökülen, Anadolu’nun üçüncü en uzun nehri Sakarya’nın Porsukla buluştuğu bu mevkide nehir yatağı boyunca oluşan gözalıcı mendereslerin seyrine doyum olmuyor.
Öte yandan Sakarya Meydan Muharebesi’nin cephe hattını oluşturan ve nehrin doğu tarafında adeta Sakarya nehrine selam dururcasına sıralanan tepeleri görünce bu muharebelerin neden Sakarya adıyla anıldığını daha iyi anlıyoruz. Cephe hattının görüş alanımıza giren Çile Dağı – Yıldız Dağı arasındaki kesiminde, uzak planda görebildiğimiz bu tepeleri izlerken tarihi muharebeler gözlerimizin önünde canlanıyor.
Bütün bunların yanı sıra sadece balonla uçmak bile başlı başına bir keyif olup bu uçuşların her gezginin mutlaka bir kez yaşaması gereken bir deneyim olduğu da bir gerçek. Kısacası bu uçuşlar yöreyi daha önce gezmemiş olanlar için heyecan verici bir gezi vesilesi olacağı gibi daha önce gezenler için de bu defa hem tanıdıkları yerleri bir de yukarıdan görme hem de bir balon deneyimi yaşamak için emsalsiz bir fırsat sunmaktadır.
Nasıl Gezilir?
Polatlı, böylesi tarihi ve turistik potansiyeline rağmen -başkentin Eskişehir-Bursa, İzmir ve Antalya gibi büyük illerle bağlantısını sağlayan ana yol üzerinde bulunduğu için- defalarca içinden geçtiğimiz ama gezmeyi ihmal ettiğimiz bir ilçemiz. POTA başta Ankaralıları olmak üzere herkesi Polatlı’ya davet ediyor. Gelecekler için yarım, bir, iki günlük öneri programlar hazırlayan POTA’nın merkezini anayol üzerinde, Ankara yönünden gelişte, ilçeye girer girmez sağ tarafta, göreceksiniz. Ankara’ya 76 km uzaklıktaki Polatlı’ya özel oromobille olduğu gibi AŞTİ’den kalkan otobüslerle de kolayca ulaşılabilir. Ulaşım, rezervasyon, gezi programı gibi konularda her türlü ayrıntılı bilgiyi POTA’nın (312) 622 58 08 numaralı telefonundan alabilirsiniz.
Timur ÖZKAN
ozkantimur@yahoo.com
